حمام شیخ بهایی اصفهان، گوهری پنهان از دوران صفوی در نصف جهان است که توسط شیخ بهایی بنا شده و سیستم گرمایشی اسرارآمیزی نسبت به سایر گرمابه‌های ایرانی دارد.

حمام شیخ بهایی اصفهان

حمام شیخ بهایی اصفهان یکی از زیباترین و بهترین جاذبه‌های گردشگری در این شهر است که آن را به عنوان اسرارآمیزترین حمام در کل جهان می‌شناسند. حمام شیخ بهایی که یادگار دوران صفویه در شهر اصفهان است، سیستم گرمایشی و معماری شگفت‌انگیز و جالبی دارد که باعث شده گردشگران خارجی و داخلی بسیاری به شهر اصفهان سفر کنند و از این بنا بازدید داشته باشند. در ادامه به تاریخچه حمام اسرارآمیز شیخ بهایی اصفهان خواهیم پرداخت.

تاریخچه حمام شیخ بهایی اصفهان

تاریخچه حمام شیخ بهایی به دوران سلسله صفویه باز می‌گردد. همانطور که می‌دانید، شیخ بهایی در دوران صفویه در ایران زندگی می‌کرد و در زمان شاه عباس اول در حوزه‌های مختلفی مانند فلسفه و منطق، معماری و ریاضی سرآمد بود. شاه عباس از این دانشمند بزرگ خواست تا در اصفهان گرمابه‌ای بنا کند و شیخ بهایی موفق شد حمام اسرارآمیز کنونی را بسازد.

در واقع می‌توان گفت که شیخ بهایی در شاهکارهای معماری دوران صفوی نقش بسزایی داشته است و جاذبه‌های گردشگری بسیاری مانند عالی قاپو، پل خواجو و سی و سه پل را از سازه‌های او در زمان صفویه می‌دانند. با وجود آنکه معماری تمام بناهای یاد شده از شگفتی‌های معماری ایران است؛ اما حمام اسرارآمیز شیخ بهایی اصفهان را می‌توان جالب‌ترین بنایی دانست که توسط این دانشمند ساخته شده است.

راز حمام اسرارآمیز شیخ بهایی اصفهان چیست؟

دلیل اصلی تمایز حمام شیخ بهایی اصفهان نسبت به سایر گرمابه‌های ساخته شده در ایران، راز سیستم گرمایشی آن است. در واقع سیستم گرمایشی این حمام مانند سایر گرمابه‌های عمومی در تاریخ ایران نیست و ساختار آن جالب توجه و جدید است. سال‌های بسیاری طول کشید تا دانشمندان بتوانند راز این حمام را کشف کنند.

این گرمابه تاریخی بدون نیاز به گرمخانه‌های متعدد فقط با یک شعله کوچک گرم می‌ماند. البته این شعله کوچک اکنون وجود ندارد و به دلیل تخریب‌های متعدد خاموش گشته است. هیچ دانشمندی تاکنون نتوانسته راز قطعی گرم شدن حمام اسرارآمیز شیخ بهایی اصفهان فقط با یک شعله را اعلام کند و فقط فرضیه‌هایی در این مورد مطرح شده است.

برخی از دانشمندان معتقدند که دلیل گرم شدن این گرمابه با یک شعله کوچک به ساخته شدن مخزن آب آن با فلز طلا مرتبط است که رساناترین فلز در کل دنیا به شمار می‌آید. برخی از دانشمندان نیز اعتقاد دارند که روغن عصارخانه و بیوگاز‌ها سبب گرم شدن این گرمابه با یک شعله بوده است؛ اما تاکنون هیچ نظریه‌ای به طور قطعی تایید نشده و همچنان حمام شیخ بهایی را می‌توان اسرارآمیزترین گرمابه در سراسر جهان به شمار آورد.

معماری حمام شیخ بهایی اصفهان

حمام شیخ بهایی اصفهان یکی از زیباترین شاهکارهای معماری در دوران صفوی است که البته از نظر معماری تفاوتی بین این گرمابه و سایر گرمابه‌های تاریخی ایران وجود ندارد. این گرمابه با کاشی‌کاری‌های زیبا و هنرمندی معماران ایرانی دوران صفویه ساخته شده است و در آن بخش‌های مختلفی وجود دارد. تنها نکته متمایزکننده بین این گرمابه و سایر گرمابه‌های ایران به ویژه در عصر صفوی مربوط به سیستم گرمایشی آن است.

شرایط کنونی حمام شیخ بهایی اصفهان

حمام شیخ بهایی اصفهان که یکی از شاهکارهای معماری ایران در عصر صفویه به شمار می‌آید، متاسفانه در شرایط خوبی قرار ندارد و به دلیل تخریب‌های متعدد و عدم بازسازی تبدیل به یک بنای مخروبه گشته است.

در حال حاضر امکان بازدید از این بنا وجود ندارد و بسیاری از گردشگران فقط از نمای بیرونی آن دیدن می‌کنند. نکته‌ای که باعث شده نام این بنای تاریخی همچنان زنده بماند، اسرارآمیز بودن و راز گرم شدن آن با یک شعله است. این گرمابه در خیابان عبدالرزاق اصفهان، کوچه شیخ بقایی قرار دارد و در حد فاصل مسجد هارونیه و جامع واقع شده است.

شیخ بهایی که بود؟

شیخ بهایی یکی از همه‌چیزدانان دوران صفویه است که در لبنان به دنیا آمد و در دوران کودکی به ایران مهاجرت کرد. این دانشمند بزرگ در لیست مفاخر ایران و لبنان ثبت شده است. شیخ بهایی یکی از نخستین اخترشناسان بود که توانست حرکت زمین را مطرح کند در حالی که کوپرنیک سال‌ها بعد توانست این نظریه را به ثبت برساند.

شیخ بهایی را بنیانگذار نان سنگک، حلوا شکری و فرنی در ایران می‌دانند. از او در حدود ۹۶ رساله و کتاب در حوزه‌های مختلف بر جای مانده است. شخصیت ادبی و علمی و پارسایی شیخ بهایی باعث شد تا در دربار شاه عباس بزرگ صفوی به عنوان شیخ الاسلام منصوب شود.

هم‌اکنون مقبره او در حرم امام رضا و در وسط رواق شیخ بهایی قرار دارد. تعیین قبله مسجد جامع عباسی اصفهان، طراحی منارجنبان، تقسیم آب زاینده‌رود به محله‌های مختلف اصفهان و روستاهای مجاور آن از جمله خدماتی است که به این دانشمند بزرگ نسبت داده شده است. 

اکنون برای بزرگداشت این دانشمند بزرگ مسلمان جشنواره‌ای با موضوع فن‌آفرینی و کارآفرینی به نام جشنواره شیخ بهایی برگزار می‌شود؛ زیرا معتقد هستند که او نماد کارآفرینی بوده و در عصر خود توانسته دانش را به فناوری تبدیل نماید.

سخن پایانی

حمام شیخ بهایی اصفهان، یکی از متمایزترین گرمابه‌های تاریخی ایران در عصر صفوی است که در دوران شاه عباس بزرگ بنا شده است. سازنده این بنا، دانشمند بزرگ مشهور شیخ بهایی است که توانسته این حمام اسرارآمیز را بنا کند. تمایز این بنا نسبت به سایر گرمابه‌های تاریخی ایران مربوط به سیستم گرمایشی آن با یک شعله کوچک است. این اثر در سال ۱۳۷۷ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است؛ ولی متاسفانه در حال حاضر امکان بازدید از این بنای شگفت‌انگیز وجود ندارد.